কামতাপুৰৰ ভাষা, সাহিত্য, সংস্কৃতি

K.Kallol 2014

মুখ্য পৃষ্ঠা

"কামতাপুৰৰ ভাষা, সাহিত্য, সংস্কৃতি"
==============

(১)
কামতাপুৰী ভাষাৰ চমু পৰিচয় :

পৰিসীমা: অসমৰ ধুবুৰী,
কোকৰাঝাৰ, চিৰাং, বঙাইগাঁও আৰু গোৱালপাৰ পাৰা জিলাত এই ভাষা কোৱা মানুহৰ সংখ্যা সর্বাধিক, দৰং জিলাতো এই ভাষা কোৱা কিছু সংখ্যক মানুহ আছে। উত্তৰ বঙ্গৰ কোচবিহাৰ, জলপাইগুৰি উত্তৰ দিনাজপুৰ দক্ষিণ দিনাজপুৰ আৰু দার্জিলিঙৰ তৰাই অঞ্চল, বিহাৰৰ কাটিহাৰ, পূর্ণিয়া আৰু কিষানগঞ্জ জিলাৰ কিছু অঞ্চল, নেপালৰ মোৰেং আৰু ঝাঁপা জিলা, ভূটানৰ কিছু অঞ্চলত তথা বাংলাদেশৰ অবিভক্ত ৰংপুৰ জিলাত এই ভাষাৰ মানুহ আছে। মেঘালয়, ত্ৰিপুৰা আৰু সম্বলপুৰ (ওড়িশা)তো এই ভাষাৰ লোক আছে। অঞ্চলভেদে ৰাজবংশী, গোৱালপাৰীয়া, উত্তৰ বঙ্গীয়, দেশী ভাষা, ৰংপুৰী ভাষা আদি বিভিন্ন নামত পৰিচিত। এই ভাষা কোৱা মানুহৰ সংখ্যা ১০ মিলিয়নৰ অধিক।

(২)
কামতাপুৰী ভাষাৰ প্ৰায় ২০ টা মান নাম আছে। অঞ্চল বিশেষে ভাষাটোৰ ৰূপ বেলেগ বেলেগ। প্ৰতিটো ভাষাতে তেনেকুৱা আঞ্চলিক ৰূপ দেখিবলৈ পোৱা যায়। অসমীয়া ভাষাৰ কথাই ধৰক, শিৱসাগৰ, নলবাৰী, বৰপেটা, মঙলদৈ আদি বিভিন্ন ঠাইৰ কথিত ৰূপ বেলেগ বেলেগ। আমাৰো তেনেকুৱাই। কিন্তু লিখিত ৰূপত ব্যকৰণৰ কথা আহে, দ্বিতীয়তে এটা নিদৃষ্ট অঞ্চলক কেন্দ্ৰবিন্দু হিচাবে লগ লাগে। আমাৰ ধুবুৰী জিলাৰ গৌৰীপুৰ, ধুবুৰী, বিলাসীপাৰা, সাপটগ্ৰাম, কোকৰাঝাৰ জিলাৰ কিছু অঞ্চল অথা উত্তৰ বংগৰ কেন্দ্ৰবিন্দুক ধৰিব লাগিব। আমাৰ ইয়াত আজিৰ সময়ত বহুতো অসমীয়া শব্দ সোমাই পৰিছে। তথাপিও আমি আমাৰ ভাষাৰ প্ৰাচীন শব্দবোৰ উদ্ধাৰ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰি আছোঁ। আৰু আমাৰ উত্তৰ পুৰুষৰ পৰা কিছু শব্দ পাই আহিছোঁ। চাপৰৰ পৰা আৰম্ভ কৰি বঙাইগাঁও, অভয়াপুৰী আৰু কোকৰাঝাৰৰ কিছু অঞ্চলত অসমীয়াৰ প্ৰভাৱটো বেছিকৈ পৰিছে। গোৱালপাৰাৰ ৰংজুলী, দুধনৈ আদিৰ ফালে কামৰূপী উপভাষাৰ বহু শব্দৰ প্ৰৱেশ ঘটিছে। তেনেকৈ উত্তৰ বংগৰ কিছু অঞ্চলত বাংলাৰ কিছু প্ৰভাৱ পৰিছে। নেপালৰ ৰাজবংশী/ তাজপুৰি ভাষাত আকৌ মৈথিলী, ভোজপুৰী আৰু নেপালীৰ প্ৰভাৱ পৰিছে। ভাষাগত তথা উচ্চাৰণগত দিশত কামতাপুৰী ভাষাক মূলত তিনিভাগত ভগাব পাৰি। (মোৰ ব্যক্তিগত চিন্তাধাৰা মতে)-

(১) মধ্যমস্থল (Middle Point) - উত্তৰ বংগৰ পৰা আৰম্ভ কৰি ধুবুৰী, গৌৰীপুৰ হৈ বিলাসীপাৰালৈ, কোকৰাঝাৰ জিলাৰ তুলসীবিল, গোসাইগাঁও, চিতলা আদি অঞ্চল। তথা বাংলাদেশৰ ৰংপুৰ অঞ্চল (২) অসমীয়া প্ৰভাৱিত কামতাপুৰী (কোকৰাঝাৰ জিলাৰ বাসুগাঁও, চিংৰা জিলা, বঙাইগাঁও জিলা, গোৱালপাৰা জিলা) আনহাতে চাপৰ অঞ্চলৰ ভাষাটোত দুয়ো ভাগৰে প্ৰভাৱ ঘটিছে।
(৩) নেপালৰ (কোছিলা ৰাজ্যৰ) ভাষা। ইয়াৰ মাজতো আকৌ উপশাখা বাহিৰ কৰিব পাৰি।

(৩) ব্যাকৰণ

বচন :-

১। গুলা/ গুলান/ গিলা/ গিলান/ লা, পাজা, পালা, ভিৰা, সব, ঘৰ, গণ, বৃন্দ, মণ্ডলী, বর্গ আদি প্ৰত্যয় যোগ দি একবচনৰ পৰা বহুবচন কৰা হয়। যেনেঃ মানসি গুলা, ৰাক্ষসগণ, খৰিপাজা, খেৰপালা, ভক্তবৃন্দ, প্ৰজাবর্ঘ, যতোসব, দর্শকমণ্ডলী আদি।

প্ৰত্যয়ৰ ব্যৱহাৰ:-

কোছা — চাবি কোছা ।
খান — বই খান, কোদাল খান ।
টুকুৰা — মাছ টুকুৰা ।
ঘৰ — মানুশ ঘৰ ।
চাকা — আম চাকা ।
চাপৰা — মাটি চাপৰা ।
জন — কয়েক জন ।
টা — মানুষটা, ছাওআটা, গৰুটা ।
টোপা — তেল টোপা ।
পাল — ভৈষ পাল ।
বাথান — মৈশ বাথান ।
বাৰী — ধান বাৰী, বাগান বাৰী।
বোজা — খৰিবোজা ।
মুঠা — পাণ মুঠা ।
হাতা — কলা হাতা ।
হাল — গৰু হাল ।
হাটী — দৈ হাটী, ছাগল হাটী ।

পুংলিঙ্গৰ পৰা স্ত্ৰীলিঙ্গলৈ পৰিবর্তন কৰাৰ নিয়ম :-

১। পৃথক শব্দ ব্যবহাৰ কৰি :-
দাদা — বৌদি ভাউজী ।
ভাই — বৈনী ।
বাপ — মাও ।
বাবা — মা ।
আতা — আবো আবু ।
ভাতাৰ — মাইয়্যা ।

২। পুংলিঙ্গৰ পিছত ঈ প্ৰত্যয় ব্যবহাৰ কৰি :-
বামুণ — বামুণী ।
কালা — কালী কালটী ।
বড়ুআ — বড়ুআনী ।
বাঘ — বাঘিনী ।

৩। উভয় লিঙ্গৰ আগত বা পিছত পুং বা স্ত্ৰীবুজোৱা শব্দ ব্যৱহাৰ কৰি পুলিঙ্গ আৰু স্ত্ৰীলিঙ্গ কৰা হয়। :-
বেটা ছাওয়া — বেটী ছাওয়া ।
মাত্ৰা সাপ — মাত্ৰী সাপ ।

৪। সংস্কৃত মূলীয় শব্দৰ ক্ষেত্ৰত সংস্কৃত অসমীয়া বাংলা ব্যাকৰণত দেখিব পাৰে। :-
পত্থম — পত্থমা ।
গায়ক — গায়িকা ।
বৈষ্ণব — বৈষ্ণবী ।
ইন্দ্ৰ — ইন্দ্ৰাণী ।
গুণবান — গুণবতী ।

শব্দ বিভক্তি :-

১মা — এ, ই
২য়া — ক
৩য়া — দ্বাৰায়
৪র্থী — ক, জৈন্যে, বাদে
৫মী — থাকিয়া, থাকি
৬ষ্ঠী — এৰ
৭মী — ত, এ

কাল :-

বর্তমান কাল

একবচন — বহুবচন
* মুঁই ভাত খাং — আমা ভাত খাই
* তুই ভাত খাইস — তুমা ভাত খান (তুচ্ছার্থত)
* তুমা ভাত খান — তুমৰা ভাত খান (মান্যার্থত)
* অ'য় ভাত খায় — উমৰা ভাত খায়

ভূত কাল

একবচন — বহুবচন
* মুঁই ভাত খাছিলুং — আমা ভাত খাছিলেং
* তুই ভাত খাছিলি — তুমা ভাত খাছিলেন (নিম্নার্থত)
* তুমা ভাত খাছিলেন — তুমৰা ভাত খাছিলেন (মান্যার্থত)
* অ'য় ভাত খাছিল — উমৰা ভাত খাছিল

ভবিষ্যত্ কাল

একবচন — বহুবচন
* মুঁই ভাত খাইম — আমা ভাত খামু
* তুই ভাত খাবি — তুমা ভাত খাবেন (নিম্নার্থত)
* তুমা ভাত খাবেন — তুমৰা ভাত খাবেন (মান্যার্থত)
* অ'য় ভাত খাব — উমৰা ভাত খাব ।

শব্দ :-

১। সর্বনাম শব্দ

মই — মুঁই ।
তই, তুমি — তুই ।
আপুনি — তুমা, আপনি ।
তেওঁ/তাই — অ'য় ।
এওঁ — এয় ।
এইটো — এইটা ।
সেইটো — ঐটা ।
সিঁহত — উমা, উমৰা ।
তহঁত — তুমা, তুমৰা ।
আপোনালোক — তুমৰাগুলা ।

২। মানুহ বিষয়ক শব্দ

মানুহ — মানুষ, মানষি, লোক, ব্যক্তি ।
পুৰুষ — বেটাছাওয়া ।
মহিলা — বেটীছাওয়া ।
ল'ৰা — ছাওয়া ।
ছোৱালী — আপী, পুৰী ।
যুৱক — চেংৰা ।
যুৱতী — চেংৰী ।

৩। সম্বন্ধ

দেউতা — বাবা ।
ভনী — বৈনী ।
স্বামী — ভাতাৰ, আপাছাওয়া ।
পত্নী — মাইয়্যা, আপীছাওয়া ।
পুত্ৰ — বেটা, পুত্ৰ ।
কন্যা — বেটী, কন্যা ।
ককাদেউতা — আতা ।
আইতা — আবো ।
মাহী — মাসী ।
মহা — মাউশা ।
পেহী — পিসি ।
পেহা — পিসা ।
জোঁৱাই — জামাই ।
ককাই — দাদা ।
নবৌ — ভাউজী ।
বাইদেউ — দিদি ।
ভিনীহি — ভিন্সি, বৈনাই ।
খুৰা — কাকা ।
খুৰী — কাকী ।

৪। প্ৰাণী

জেঠীপোক — ঘেৰকেটী ।
কাছ — দূৰা, পানীমাছ ।
ভেকুলী — বেং ।
গাহৰী — শূঅঁৰ ।
মেকুৰী — বিলাই ।
চৰাই — পখী ।
কাউৰী — কাউঅ্যা ।
শালিকা — শাৰো, শাইল্কা ।
হাঁহ — হাঁস ।

৫। ফল:-

কঁঠাল — কাঠোল । আপেল — আফেল । তামোল — গুআ । মধুৰীআম — সপিৰাম, সুপাৰী ।
বগৰী — বৰাই ।
অমিতা — মধুফল, তমুল, প্যেপে, পাপিয়া ।
কল — কলা ।

৬। শাক-পাচলি :-

নহৰু — ৰসুন ।
বেঙেনা — বাইগন ।
ৰঙালাউ — মিঠালাউ । উৰহী — ছিমা ।
ভেণ্ডী — ঢেৰস ।

৭। মচলা:-

সৰিয়হ — সৈশা । জলকীয়া — মৰিচ । জালুক — গুলমৰিচ ।

৮। খাদ্যদ্ৰব্য:-

গাখীৰ — দুধ, খাউদা ।
জোল — ঝোঁল ।
গুড় — মিঠাই ।
মিঠাই — মিষ্টি ।
ব্যঞ্জন — বেজন ।
চেনি — চিনী ।
পানী — পানী, জল ।

৯। বাৰ মাহৰ নাম:-

বৈশাখ, জেঠ, আষাঢ়, শাওণ, ভাদৰ, আসিন, কাতি, আঘোণ, পুষ, মাঘ, ফাগুন, চৈত ।

১২। সাত বাৰৰ নাম

ৰবি, সোম, মঙল, বুধ, বিশুধ, শুকুৰ, শনি ।

১৩। ৰং:-

বগা — ধলা, সাদা । হালধীয়া — হলুধ ।
ৰঙা — লাল, নাল ।
ক'লা — কালা । সেউজীয়া — সবুজ ।

প্ৰশ্নবাচক বাক্য :-

১। আপুনি কি কৰি আছে ? - আপনি/তুমৰা কি কৰিয়া আছেন ?
২। তুমি যাবা নে ? - তুই যাবি না ?
৩। কোন আহিছে ? - কায় আইচ্ছে (আসিছে) ?
৪। তোমাৰ বয়স কিমান ? - তোৰ বয়স কতো ?
৫। তুমি কেতিয়া আহিলা ? - তুই কুনবেলা আচ্ছিস (আসছিস) ?
৬। মই যাব পাৰোনে ? - মুঁই যাবাৰ পাংনা ?
৭। অলপ সহায় কৰিব নেকি ? - অল্প সহায় কইৰ্বেন (কৰিবেন) নাকি ?
৮। অলপ সহায় কৰিবা নেকি ? - অল্প সহায় কৰ্বি (কৰিবি) নাকি ?
৯। তোমাৰ নাম কি ? - তোৰ নাম কি ?
১০। তুমি কোন শ্ৰেণীত পঢ়া ? - তুই কুন মানত (ক্লাসত) পঢ়িস ?
১১। মই ইয়াত বহিব পাৰোনে ? - মুঁই এঠেই বসিবাৰ পাংনা ?
১২। অনুগ্ৰহ কৰি মোক ক'বনে, তুলসীবিললৈ যোৱা বাট কোনটো ? - দয়া কৰিয়া মোক কবেন নাকি, তুলসীবিল যাওয়া ঘাটা (ৰাস্তা) কুনটা ?
১৩। বন্ধু, বৰষুণ আহিব পাৰে ! এটা ছাতি দিবা নেকি, কাইলৈ দি যাম ! - বাহে, ঝড়ি আসিবাৰ পায় ! আকটা (একটা) ছাতা দিবি নাকি, কালি দিয়া যাইম !
১৪। বাৰু, আপোনাৰ নামটো জানিব পাৰোনে ? - আচ্ছা, আপনাৰ নামটা জানিবাৰ পাংনা ?
১৫। ভিতৰলৈ সোমাব পাৰো নে ? - ভিতিৰাত সামাবাৰ পাংনা ?
১৬। হেল্ল', কোনে কৈ আছে ? - হেল্লো, কায় কয়া আছেন ?

সংক্ষেপে কামতাপুৰৰ লোক-সংস্কৃতি :-

কামতাপুৰৰ লোকসংস্কৃতিক প্ৰথমতে ধর্মৰ দিশত ভাগ কৰিব পাৰি। (১) হিন্দু ধর্মালম্বীৰ লোক সংস্কৃতি (২) ইছলাম ধর্মালম্বীৰ লোক সংস্কৃতি (৩) অন্যান্য ধর্মালম্বীৰ লোক সংস্কৃতি।হিন্দু ধর্মালম্বীৰ লোক সংস্কৃতিক ধর্মৰ ভিত্তিত প্ৰধানত তিনি ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি শাক্ত ধর্মালম্বীৰ লোকসংস্কৃতি, শৈৱ ধর্মালম্বীৰ লোকসংস্কৃতি আৰু বৈষ্ণৱ ধর্মালম্বীৰ লোকসংস্কৃতি।

আনহাতে জাতিগত দিশতো কেবাভাগত ভাগ কৰিব পাৰি। কামতাপুৰৰ মূল অধিবাসী ৰাজবংশী সকলৰ লোকসংস্কৃতিৰ ভিতৰত হুদুম পূজা মাশান পূজা বাঁশ পূজা আদিৰ কথা উল্লেখ কৰিব পাৰি। ইয়াৰ বাহিৰে বিভিন্ন জনগোষ্টিৰ বিবাহ, মৃতকৰ সৎকাৰ কন্যাকাল আদি সংস্কাৰৰ লগতে ভেকুলীৰ বিয়া, নাওখেল আদিকো লোকসংস্কৃতিত ধৰিব পাৰি ।

কামতাপুৰৰ উমৈহতিয়া লোকসংস্কৃতিৰ ভিতৰত বিষুআ, পুষনা, ৰথযাত্ৰা, দূর্গাপূজা আদিৰ কথা উল্লেখ কৰিব পাৰি।

অন্যান্য অধিবাসী সকলৰ ভিতৰত বড়োসকলৰ বাথৌ পূজা আদিৰ কথা উল্লেখ কৰিব পাৰি।